Terapia SI – Kluczowe wyposażenie sali integracji sensorycznej

Spis treści:

1. Wprowadzenie
2. Aranżacja i wyposażenie sali integracji sensorycznej
   – Strefa ruchowa
   – Strefa proprioceptywna
   – Strefa przedsionkowa
3. Strefa relaksacyjna
4. Zalecenia dotyczące oświetlenia i kolorystyki sali
5. Pomoce i narzędzia do terapii integracji sensorycznej
6. Bezpieczeństwo w sali SI
7. Przykłady dobrze zaprojektowanych sal SI
8. Podsumowanie

Integracja sensoryczna dla dzieci to proces, który umożliwia prawidłowe odbieranie, przetwarzanie i organizowanie bodźców zmysłowych pochodzących z otoczenia oraz własnego ciała. W związku z tym często mówi się, że okres wczesnego dzieciństwa jest kluczowy dla rozwoju sensorycznego. Prawidłowo rozwinięty system odbioru i przetwarzania bodźców ze świata zewnętrznego i naszego ciała będzie miał wpływ na niemal każdą sferę dorosłego życia. Zaburzenia SI (Sensory Integration) mogą prowadzić do problemów w codziennym funkcjonowaniu dziecka, takich jak: trudności w koncentracji, nadwrażliwość na bodźce, problemy z koordynacją ruchową czy trudności w nauce.

Terapia SI jest więc nieocenioną formą wsparcia dla dzieci z wieloma zaburzeniami czy problemami, a odpowiednie wyposażenie sali do terapii integracji sensorycznej stanowi jeden z ważniejszych aspektów skuteczności tych działań. W poniższym wpisie przyjrzymy się wymaganiom jakie stawia przed terapeutami aranżacja sali SI, zwracając szczególną uwagę na to jak ważne jest dobranie specjalistycznego sprzętu do terapii integracji sensorycznej i odpowiednich pomocy tak, by wspólnie tworzyły harmonijną, w pełni wykorzystaną podczas terapii całość. Szerszy wpis na temat samego pojęcia integracji sensorycznej oraz przybliżenie tematu w jaki sposób objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej znajdziecie tutaj.

Sala przeznaczona do terapii integracji sensorycznej powinna mieć odpowiednią wielkość, aby umożliwić swobodne poruszanie się oraz bezpieczne wykonywanie różnorodnych ćwiczeń. Optymalna wielkość sali mieści się w przedziale od 24 do 35 metrów kwadratowych. To zapewnia wystarczająco dużo miejsca na sprzęt do ćwiczeń oraz przestrzeń do zabaw ruchowych, co jest kluczowe dla efektywnego prowadzenia zajęć terapeutycznych. Ważne jest, aby unikać nadmiernego wyposażania sali meblami, które mogą stanowić zagrożenie dla dzieci podczas dynamicznych zajęć. Odpowiednie rozmieszczenie sprzętu, wyznaczenie stref do różnych typów aktywności to klucz do sukcesu w terapii SI.[1] Jak podaje A. Jean Ayres wielkość sali ma olbrzymie znaczenie dla przeprowadzanej terapii si. Zbyt mała sala będzie sporym ograniczeniem względem wyposażenia oraz działań jakie podejmuje dziecko w trakcie zajęć. Sala, w której jest dużo wolnej przestrzeni może rozpraszać oraz zaburzać koncentrację co może mieć niekorzystny wpływ na całość terapii. Dodatkowo autorka zwraca uwagę na fakt, że dzieci z zaburzeniami Si mają często zaburzone poczucie bezpieczeństwa, dlatego mniejsza sala może mieć na niekorzystniejszy wpływ.[2]

Idealnym rozwiązaniem byłoby zaaranżowanie przestrzeni w sposób, w którym sala integracji sensorycznej będzie podzielona na strefy, które umożliwiają stymulację różnych zmysłów i realizację różnorodnych form aktywności ruchowej. Takie rozwiązanie ułatwi przeprowadzanie terapii i dopasowanie jej do konkretnego przypadku. Podział na strefy pozwala skuteczniej adresować interwencje do określonych dysfunkcji integracji sensorycznej, umożliwiając dziecku lepsze przetwarzanie bodźców sensorycznych, co jest kluczowe dla poprawy funkcjonowania w codziennym życiu. Strefy mogą być przeznaczone do stymulacji różnego rodzaju zmysłów, co pozwala na precyzyjne dostosowanie terapii do potrzeb dziecka.

Poniżej przedstawiamy podział na najważniejsze strefy oraz dobrze dopasowane pomoce do integracji sensorycznej:

• Drabinki oraz ścianki wspinaczkowe – to podstawowy element wyposażenia sali SI, który pomaga w rozwijaniu motoryki dużej, koordynacji ruchowej oraz siły mięśniowej. Dzięki nim dzieci mogą wspinać się oraz wykonywać ćwiczenia, które wspierają rozwój propriocepcji i równowagi. W zależności od wielkości sali można rozważyć także zakup sześcianu wspinaczkowego, który pozwala na różnoraką aktywność nawet kilkorga dzieci jednocześnie.
• Ścieżki sensoryczne – panele o zróżnicowanej fakturze, puzzle, dyski z fakturami czy piankowe maty dostarczają bodźców dotykowych, stymulując zmysł propriocepcji i dotyku. Dzieci, przechodząc po różnych powierzchniach, uczą się lepszej kontroli nad własnym ciałem i poprawiają swoje zdolności percepcyjne.

• Bujak montessori – to wszechstronny element wyposażenia sali do integracji sensorycznej, który doskonale wspiera rozwój motoryki dużej u dzieci. Dzięki swojej kompaktowej konstrukcji i zaokrąglonym kształtom, bujak montessori to bezpieczne rozwiązanie, idealne dla młodszych użytkowników, umożliwiając im wspinanie się, bujanie, rozwijanie siły mięśniowej oraz koordynacji ruchowej. Produkt ten powinien być wykonany z wysokiej jakości drewna, co gwarantuje trwałość i stabilność podczas użytkowania. Może być używany zarówno w terapii SI, jak i w codziennych zabawach, stanowiąc cenny element każdej sali integracji sensorycznej.

• Trampoliny – są idealnym sprzętem do stymulacji układu przedsionkowego, który odpowiada za zmysł równowagi. Skakanie na trampolinie nie tylko dostarcza dzieciom radości, ale przede wszystkim jest doskonałym ćwiczeniem terapeutycznym, które pomaga w regulacji napięcia mięśniowego. Regularne ćwiczenia na trampolinie poprawiają koordynację ruchową, wzmacniają mięśnie i pomagają w integracji sensorycznej, szczególnie u dzieci z problemami z przetwarzaniem bodźców sensorycznych. Trampoliny mogą być również wykorzystywane w ćwiczeniach mających na celu poprawę świadomości ciała w przestrzeni. To nieoceniona pomoc sensoryczna w każdej sali SI, w której łączy się zabawę i efektywne ćwiczenia terapeutyczne, wspierając wszechstronny rozwój dziecka.

• Deski równoważne – to niezastąpione narzędzie w pracy nad równowagą i koordynacją. Umożliwiają dzieciom wykonywanie ćwiczeń, które angażują mięśnie głębokie i wspierają rozwój motoryki dużej dzieci. Te proste, ale niezwykle efektywne urządzenia pozwalają na wykonywanie różnorodnych ćwiczeń, które angażują mięśnie głębokie odpowiedzialne za stabilizację ciała. Poprzez regularne ćwiczenia sensoryczne na deskach równoważnych, dzieci uczą się lepszego kontrolowania swojego ciała, co jest niezbędne w codziennych aktywnościach, takich jak chodzenie, bieganie czy skakanie. Ponadto, deski równoważne wspierają rozwój umiejętności planowania ruchowego, co jest szczególnie ważne dla dzieci z dysfunkcjami integracji sensorycznej. Dzięki możliwości modyfikacji stopnia trudności ćwiczeń, deski te mogą być wykorzystywane w terapii zarówno dla młodszych, jak i starszych dzieci, dostosowując poziom wyzwań do ich indywidualnych potrzeb.

• Fakturowa kładka – to bardzo ważny element wyposażenia sali do integracji sensorycznej, który stymuluje zmysł dotyku i propriocepcji. Kładka pokryta materiałem imitującym trawę, wypustkami czy gąbką dostarcza dzieciom unikalnych wrażeń dotykowych podczas chodzenia po niej boso. Dzięki swojej konstrukcji, fakturowe tory wspierają rozwój równowagi i koordynacji ruchowej, a także pomaga w kształtowaniu świadomości ciała. Jest to doskonałe narzędzie do terapii SI, które można wykorzystać w różnorodnych ćwiczeniach i zabawach ruchowych, integrując je z innymi elementami wyposażenia sali.

• Huśtawki podwieszane – sprzęt podwieszany to jeden z kluczowych elementów w aranżacji profesjonalnych sal do terapii integracji sensorycznej. Zaprojektowane z myślą o wszechstronnej stymulacji układu przedsionkowego, huśtawki, platformy podwieszane czy hamaki typu gniazdo umożliwiają realizację różnorodnych ćwiczeń terapeutycznych. Ruchy oscylacyjne oraz rotacyjne, charakterystyczne dla tego typu sprzętu, wspierają rozwój koordynacji ruchowej, równowagi oraz świadomości ciała. Dostępność różnych modeli i konfiguracji huśtawek pozwala terapeutom na precyzyjne dostosowanie sesji terapeutycznych do indywidualnych potrzeb pacjentów, co jest szczególnie istotne w pracy z osobami z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego.

• Zjeżdżalnie i tunele – wspierają rozwój orientacji przestrzennej. Są doskonałym urozmaiceniem zajęć, które jednocześnie dostarczają dzieciom niezbędnych bodźców sensorycznych. Niestandardowe konstrukcje zjeżdżalni, np.: zjeżdżalnia rolkowa dodatkowo stymuluje propriocepcję dzięki zastosowaniu ruchomych rolek, przez które dziecko przejeżdża. Umożliwia to nie tylko pracę nad równowagą i koordynacją, ale także nad wrażliwością na bodźce dotykowe wzmacniając doznania. Ich konstrukcja umożliwia prowadzenie ćwiczeń skupionych na rozwijaniu motoryki dużej, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz orientacji przestrzennej. Przejścia przez tunele służą stymulacji propriocepcji oraz uczą planowania motorycznego, podczas gdy zjeżdżalnie pozwalają na kontrolowaną stymulację układu przedsionkowego. Wykorzystanie tych narzędzi w terapii umożliwia terapeutom tworzenie zróżnicowanych programów terapeutycznych, dostosowanych do specyficznych wymagań każdego pacjenta.

• Miękkie materace – to uniwersalne akcesoria sensoryczne, które znajdują zastosowanie zarówno w ćwiczeniach ruchowych, jak i we wspomnianej już strefie relaksacyjnej. Zapewniają bezpieczeństwo podczas upadków oraz są doskonałe do ćwiczeń rozluźniających. Tworzone z miękkich materacy o przeróżnych kształtach tory przeszkód, stanowią idealne rozwiązanie do każdej sali terapii SI. Będąc często układane w różnoraki sposób wzbudzają ciekawość dzieci za każdym razem.

• Kąciki sensoryczne – stanowią niezwykle ważny element w salach terapeutycznych, szczególnie w kontekście integracji sensorycznej. Są to specjalnie zaaranżowane przestrzenie, które służą do stymulacji zmysłów poprzez różnorodne bodźce, co jest kluczowe dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego. Dzięki wykorzystaniu odpowiednich narzędzi, takich jak miękkie materace, poduszki czy specjalistyczne sprzęty, kąciki sensoryczne umożliwiają stworzenie warunków sprzyjających wyciszeniu oraz koncentracji. Tego typu przestrzenie mogą być zaprojektowane z myślą o różnych potrzebach, od relaksu po aktywną stymulację, co czyni je niezwykle wszechstronnym narzędziem w terapii dzieci z różnorodnymi potrzebami sensorycznymi. Często wyposażone są w różnorodne elementy stymulujące zmysły, takie jak oświetlenie LED, materiały o różnorodnej teksturze czy relaksacyjne dźwięki.

Dzięki tym produktom terapeuci mogą tworzyć kompleksowe, bezpieczne i funkcjonalne przestrzenie, które wspierają dzieci w rozwijaniu zdolności sensorycznych i motorycznych. Więcej informacji o kącikach sensorycznych znajdziesz na stronie Moje Bambino.

Oświetlenie w sali integracji sensorycznej powinno być dostosowane do potrzeb dzieci nadwrażliwych na bodźce wzrokowe. Najlepiej, jeśli sala ma dostęp do naturalnego światła, które jest najkorzystniejsze dla oczu. W przypadku konieczności użycia oświetlenia sztucznego, zaleca się stosowanie żarówek o ciepłym świetle lub nowoczesnych diod LED, które nie emitują drażniącego błysku co jest kluczowe dla dzieci, które mogą reagować nadwrażliwością na światło. Kolorystyka sali powinna być stonowana, najlepiej w neutralnych odcieniach, takich jak pastele, biel lub łagodne beże. Ważne jest, aby unikać jaskrawych, pobudzających kolorów, które mogą nadmiernie stymulować dzieci i utrudniać im skupienie. Inspirację do tworzenia takiej kolorystyki oraz aranżacji oświetlenia można czerpać z koncepcji sali doświadczania świata, gdzie priorytetem jest stworzenie atmosfery sprzyjającej relaksacji oraz pozytywnemu odbiorowi bodźców zmysłowych.

W terapii integracji sensorycznej, skuteczność pracy z dziećmi zależy nie tylko od odpowiednio zaaranżowanej przestrzeni, ale także od zastosowania specjalistycznych pomocy i narzędzi. Wspierają one rozwój zmysłów, motoryki oraz umiejętności poznawczych, co jest kluczowe w pracy z dziećmi z zaburzeniami integracji sensorycznej.

• Zestawy do ćwiczeń manualnych – Zestawy do integracji sensorycznej pomagają w rozwijaniu małej motoryki oraz precyzji ruchów. Labirynty manipulacyjne, sortery, kostki z bokami o różnych fakturach to gotowe rozwiązania, dzięki którym terapeuta może realizować program integracji sensorycznej z terapią ręki. Wyposażenie sali w wiszące na ścianach panele sensoryczne dopełniają całość aranżacji przestrzeni gabinetu terapeutycznego.
• Pomoce multimedialne – wspierają nie tylko rozwój sensoryczny, ale także umiejętności społeczne i komunikacyjne, poprzez ćwiczenia wymagające współpracy i interakcji. Dodatkowo, multimedialne podejście do terapii może zwiększyć motywację dzieci do uczestnictwa w zajęciach, co przekłada się na lepsze wyniki terapii i szybsze postępy w ich rozwoju. Tylko połączenie nowoczesnych rozwiązań multimedialnych oraz odpowiedniej przestrzeni do terapii SI może przynieść wymierne efekty działań terapeuty.
• Zabawki terapeutyczne – akcesoria sensoryczne to nieodzowny element każdej sali SI. To szeroki wachlarz możliwości, od stymulacji zmysłu dotyku poprzez różnorodne faktury, po ćwiczenia manualne, które pomagają w rozwoju motoryki małej. Niesamowita różnorodność zabawek sensorycznych sprawia, że można dopasować je do zakresu różnych działań w ramach zaburzeń integracji sensorycznej. Piłeczki z wypustkami, kółka do masażu dłoni, żelowe kształty czy woreczki z wypełnieniem to idealny zestaw integracji sensorycznej.

Bezpieczeństwo jest priorytetem w każdej sali do terapii integracji sensorycznej. Każdy element wyposażenia musi spełniać najwyższe standardy bezpieczeństwa, aby zminimalizować ryzyko urazów. Sprzęt powinien być wykonany z materiałów posiadających odpowiednie certyfikaty jakości, a wszystkie krawędzie i narożniki powinny być zaokrąglone, aby zapobiec przypadkowym skaleczeniom. Regularne przeglądy techniczne oraz konserwacja sprzętu są niezbędne, aby zapewnić, że sala będzie miejscem bezpiecznym dla dzieci i terapeutów. Warto również zadbać o odpowiednie zabezpieczenia okien, np. rolety lub siatki ochronne, aby zminimalizować ryzyko niekontrolowanego upadku.

Przykłady dobrze zaprojektowanych sal do terapii integracji sensorycznej pokazują, jak ważne jest odpowiednie rozmieszczenie sprzętu oraz jego różnorodność. W jednej z sal można znaleźć strefę z huśtawkami i hamakami podwieszanymi, które pomagają w stymulacji przedsionkowej, obok której znajduje się ścianka wspinaczkowa oraz zjeżdżalnia rolkowa. W innej części sali może znajdować się kabina z dobranym przez terapeutę podwieszeniem. Odpowiednio dobrane sprzęty do terapii w ramach integracji sensorycznej odgrywają kluczową rolę. Warto też zainspirować się dobrymi praktykami wyposażenia sali tutaj.

Prawidłowe wyposażenie sali do terapii integracji sensorycznej jest kluczowe dla skuteczności terapii. Odpowiednio dobrane sprzęty, takie jak drabinki gimnastyczne, ścieżki sensoryczne, trampoliny, huśtawki podwieszane oraz kabiny sensoryczne, wspierają rozwój dzieci i pomagają w przezwyciężaniu zaburzeń SI. Ważne jest również, aby zadbać o odpowiednie oświetlenie, kolorystykę sali oraz regularną konserwację sprzętu, aby zapewnić dzieciom bezpieczne i stymulujące środowisko terapeutyczne. Warto pamiętać, że każda sala powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb dzieci, a terapeuci powinni mieć możliwość elastycznego dostosowywania sprzętu i pomocy terapeutycznych do zmieniających się potrzeb dzieci. Efektywna terapia integracji sensorycznej to nie tylko wyposażenie i aranżacja sali, to przede wszystkim wykwalifikowany terapeuta, który swoim podejściem i profesjonalizmem sprawi, że dziecko będzie czuło się swobodnie w zaaranżowanej przestrzeni.

[1] https://integracjasensoryczna.info/11858/parametry-terapii-integracji-sensorycznej-cz-i-sala-terapeutyczna
[2] Autor: A. Jean Ayres, Dziecko a integracja sensoryczna

Opracowanie
Karolina Skrzydlewska, mgr pedagogiki w zakresie andragogiki z elementami gerontologii na Uniwersytecie Łódzkim.
Nadzór merytoryczny dr n. med. i n. o zdr. Marzena Walkowiak, neurologopeda, diagnosta zaburzeń przetwarzania słuchowego