Plastyka sensoryczna,
czyli polisensoryczna aktywność artystyczna.
„Wartość utworu polega nie na jego doskonałości, ale na efektach, jakie wywołuje.”
Plastyka sensoryczna – co to oznacza?
Senso-plastyka,czyli plastyka sensoryczna łączy w sobie działania artystyczne z pobudzaniem, a co za tym idzie rozwoju zmysłów dziecka – dotyku, wzroku, węchu, słuchu i smaku. Jest skuteczną metodą ćwiczeń integracji sensorycznej, która w pełni kształtuje się do 7 roku życia. Wielu małych ludzi przejawia problem w prawidłowym funkcjonowaniu w sferze zmysłowej, poprzez nadwrażliwość na bodźce płynące z otoczenia. Współczesny świat nie sprzyja rozwojowi na różnych płaszczyznach zmysłowych. Styl życia dziecka często przesycony jest czasem spędzanym przed ekranami różnego typu urządzeń, a co za tym idzie – spędzania go w pomieszczeniach zamkniętych w pozycji siedzącej. Ograniczona jest wówczas ilość doznań sensorycznych, co skutkuje późniejszymi problemami integracji sensorycznej.
Plastyka sensoryczna jest metodą poznawczą, odbywającą się poprzez świetną zabawę. Wykorzystywane w niej materiały mogą być wszystkim, z czym wykonywana praca będzie działać pobudzająco na zmysły i co jest bezpieczne dla dzieci zależnie od ich wieku. Mogą to być produkty żywnościowe, takie jak: ryż, mąka, makarony, woda, olej, nasiona i wiele innych. W zabawach senso-plastycznych wykorzystuje się także bardziej specjalistyczne produkty, są to np.: fakturowane arkusze, pompony, farby do malowania palcami, folie piankowe i holograficzne, piasek kinetyczny, piankowe kuleczki, plastelinę, czy też glinę. Ważne jest, aby środki, których używamy były zróżnicowane ze względu na stan skupienia, fakturę, gęstość, plastyczność itd. Plastyka sensoryczna niesie ogrom korzyści dla rozwoju poznawczego u dzieci.
Korzyści rozwojowe płynące z plastyki sensorycznej.
„Sztuka nie jest lustrem, które może podtrzymywać społeczeństwo, ale młotem, za pomocą którego można je kształtować.”
Plastyka sensoryczna daje dzieciom ogrom korzyści rozwojowych różnych podłożach.
Działania, jakie podejmuje się w trakcie tworzenia sensorycznych prac plastycznych są fantastyczną zabawą połączoną z kształtowaniem odbioru zmysłowego, sferą emocjonalną, manualną, kreatywną, motoryczną i społeczną. Senso-plastyka pobudza ciekawość, jak i naturalną potrzebę poznawania świata, wspomaga budowanie świadomości ciała i jego położenia w przestrzeni, pozwala eksperymentować i poznawać nowe zjawiska. Dzieci, u których występują zaburzenia integracji sensorycznej często są niespokojne, płaczliwe, niezdarne, słabo skoordynowane, unikają kontaktów społecznych, mają trudności z jedzeniem i zasypianiem. Zaburzenia integracji sensorycznej skutkują z wieloma problemami i trudnościami funkcjonowania w późniejszym, dorosłym życiu. Senso-plastyka aktywizuje wszystkie zmysły, pozytywnie wpływając na ich rozwój. Poprzez poznawanie, porównywanie, wąchanie, dotykanie i smakowanie dziecko odkrywa otaczającą go rzeczywistość i bodźce, jakich ona dostarcza. Artystyczne działania senso-plastyczne są również formą relaksu, dania upustu kreatywności, energii, wpływają pozytywnie na nastrój i samopoczucie, zapewniając komfort emocjonalny i samozadowolenie z wykonanego dzieła. Wielozmysłowa stymulacja wspomaga tworzenie powiązań między neuronami – jest to niezwykle ważne dla rozwijającego się w pierwszych latach życia mózgu. Im więcej zostanie ich wytworzonych w dzieciństwie, tym sprawniejszy i pewniej stąpający przez życie będzie dorosły człowiek.
Na czym polegają zajęcia senso-plastyczne?
Zajęcia plastyki sensorycznej mogą odbywać się zarówno w przedszkolach, szkołach, jak i w domu. Przeznaczone są dla każdej grupy wiekowej, nawet w okresie niemowlęcym. Wybierane materiały i pomoce muszą być dostosowane do wieku dzieci i obejmować zakres produktów w pełni bezpiecznych. W trakcie zajęć uczestnicy bawią się różnorodnymi masami, produktami, substancjami, tworzywami łatwo przetwarzalnymi itp. Mają możliwość eksperymentowania z cieczami, produktami sypkimi, miękkimi, twardymi, dotykowo doznawać faktur, kształtów, stanu skupienia… Dzieci mają szansę twórczo się pobrudzić np. podczas malowania palcami, co zapewni im wielką frajdę. Uczestnicy mogą mieszać, wałkować, lepić, maczać, przesypywać, wąchać i dotykać, mogą robić wszystko, co podpowie im ich forma wyrażenia własnej ekspresji. Aby lepiej przybliżyć działania podejmowane w zajęciach plastyki sensorycznej przygotowaliśmy kilka propozycji aktywności.
Przykłady aktywności senso-plastycznych.
Przed przystąpieniem do zajęć plastyki sensorycznej należy pamiętać, aby ubiór dziecka był przygotowany do tego, że może się zabrudzić. Warto wyposażyć się np. w fartuszki ochronne.
Pierwszą z naszych propozycji działań senso-plastycznych są zabawy z piaskiem. W aktywności najważniejszym „narzędziem” są rączki dzieci. Za zadania mają wykonywać z piaskiem poszczególne czynności, takie jak: przesypywanie, ugniatanie, przesiewanie, czy lepienie. Do stworzenia zamków, babek, czy innych budowli, które podpowie dziecięca kreatywność potrzebny będzie piasek kinetyczny. Składa się on z ziarenek normalnego piasku wraz z dodatkiem bezpiecznego dla zdrowia polimeru. Przy jego pomocy dzieci mają możliwość wykonywania dowolnych form, ćwicząc tym samym motorykę małą, rozwijając zdolność myślenia przestrzennego i pobudzając wyobraźnię.
Kolejna proponowana przez nas zabawa jest zmysłową podróżą dla stóp. Polega na przygotowaniu na podłożu tzw. ścieżki sensorycznej. Wyznaczoną do przebycia trasę można podzielić na poszczególne kafelki, na których znajdą się różnorodne przedmioty i substancje dostarczające bodźców zmysłowych. Przykładem są kawałki tkanin, filc, piórka, puch, kasza, ryż, bibuła, czy też specjalne kwadratowe maty fakturowane. Zadaniem dzieci jest bose spacerowanie przygotowanej ścieżce sensorycznej. Dzięki wielości barw pobudzany zostaje zmysł wzroku, różnorodność doznań ścieżki stymuluje dotyk, a dźwięki, jakie podczas stąpania wydają użyte materiały działają pobudzająco na słuch.
Dla rozwoju wrażliwości muzycznej i plastycznej dzieci mogą malować muzykę na płótnie. Na zabezpieczonym wcześniej podłożu należy rozłożyć duże płótno dla grupy uczestników. Każdy z nich powinien mieć swoje wydzielone miejsce przestrzeni wraz z odpowiednimi narzędziami, takimi jak paleta do mieszania barw, farby, pędzelki i kubeczek z wodą. Dzieci równie dobrze mogą malować dłońmi, szpachelkami, czy gąbeczkami. W ćwiczeniu nie narzucamy tematyki pracy, zadaniem uczestników jest namalowanie tego, co słyszą, wyrażanie ekspresji, fantazji, odbieranych bodźców dźwiękowych, niech dadzą się ponieść, eksperymentują z kolorami, formą wyrażania, niech tworzą swoje abstrakcje. Na koniec warto wspólnie przyjrzeć się różnorodności dzieł wykonanych przez uczestników i porozmawiać o towarzyszących im emocjach.
Do wykonania zadań stymulujących zmysł węchu i zapachu proponujemy przygotować waciki, aromaty, produkty żywieniowe o intensywnej woni, np. cynamon, cytrusy, cebula, papryka itd. Uczestnicy dzielą się w pary i siadają naprzeciw siebie. Zadanie polega na podkładanie pod nos drugiej osoby (która ma zakryte oczy) nasączonych wacików, czy kawałków produktów tak, aby ten poprzez węch odgadywał co to jest. To samo tyczy się smakowania, wówczas podaje się swojej parze przygotowane np. w kubeczku próbek żywnościowych. W parach następują zmiany, raz jedno odgaduje jedno dziecko, chwilę później drugie. Zabawa dostarcza wiele śmiechu i radości, ale przede wszystkim dostarcza doznań sensorycznych i sprzyja rozwijaniu relacji społecznych.
Plastyka sensoryczna w domu.
Aktywności z dziedziny senso-plastyki można wykonywać również w warunkach domowych. Już pomoc w kuchni, czy wspólne wykonywanie posiłków dostarcza dziecku wielu doznać sensorycznych. Dobrym przykładem stymulującym zmysły jest lepienie kopytek, ugniatanie ciasta, kosztowanie potrwa, wąchanie zapachów, mieszanie substancji, czy formowanie kształtów ciasteczek. Dla aktywności twórczej można własnoręcznie wykonać masę solną, służącą do wykonywania własnych dzieł przestrzennych, zrobić farby np. z kolorowych galaretek i malować przy ich pomocy palcami, przygotować obrazkowe kanapeczki, czy tworzyć prace plastyczne z makaronu, ryżu, mąki, soli i cukru.
Wspólnie spędzony czas zacieśnia więź rodzic-dziecko, dostarcza radości, zadowolenia i dobrego stanu emocjonalnego zarówno u dziecka, jak i dorosłego. Celebrujcie wspólne chwile poprzez świetną zabawę z plastyką sensoryczną.
